Charakterystyka terenu
Bory Tucholskie w głównej mierze porastają płaską równinę sandrową, która posiada liczne urozmaicenia – rynny, doliny rzek oraz obniżenia wytopiskowe. Najważniejsze doliny to dolina rzeki Brdy, Wdy, Mątwy oraz Wierzycy. Lasy puszczy pokrywają również pagórki i wzgórza moren czołowych. Taka rzeźba terenu to pozostałość po ostatnim lądolodzie skandynawskim.
Obszary polodowcowe cechują się licznymi jeziorami. W Borach Tucholskich znajduje się blisko 900 jezior o różnej powierzchni, a najbardziej charakterystyczne dla tego miejsca są głębokie jeziora rynnowe – wąskie i długie, o stromych zboczach. Występują tutaj także płytkie jeziora, które zanikają – mają nieregularny kształt i łagodne zbocza.
Obszar Borów Tucholskich przecinają rzeki Brda i Wda, które znajdują się w dolinach o wysokich i ostrych brzegach. Przepływają one przez wiele jezior, tym samym łącząc je w szlaki wodne, co przyczynia się do popularyzacji turystyki kajakowej. Krajobraz tego obszaru jest bardzo efektowny, co wynika z dużego zagęszczenia wzgórz morenowych, które otoczone są przez liczne jeziora. Całości dopełnia bogactwo zieleni. Niektóre z obszarów objęte zostały ochroną i stanowią rezerwaty przyrody lub parki krajobrazowe.
Roślinność w Borach Tucholskich
W dawnych latach, na większość drzewostanu w Borach Tucholskich, składał się buk i sosna. Znaleźć też można było wiele drzew liściastych – dęby, graby, osiki i lipy. Jednak zapoczątkowana w XVII wieku nieracjonalna gospodarka leśna spowodowała, że obecnie znajduje się tutaj znacząca przewaga sosny z niewielką ilością dęba, buka, świerka oraz olszy. Wyłącznie zbocza nad Wisłą zalesione są gatunkami ciepłolubnymi, natomiast obszary wylesione skupiają jedynie wrzosowiska.
Flora na Równinie Tucholskiej liczy 1068 gatunków rodzimych i zadomowionych, dzięki czemu zaliczana jest do flor średnio-bogatych. Jednak w porównaniu do regionów przyległych, ta wyróżnia się pozytywnie, ze względu na występowanie tzw. reliktów (gatunki pochodzące z przeszłych okresów klimatycznych). Dzięki nim, szatę roślinną ocenia się jako wysoce naturalną. Zyskuje na tym przyrodnicza ranga regionu, bowiem Bory Tucholskie pochwalić się mogą najbogatszym zagęszczeniem reliktów na całym niżu środkowo-europejskim. Puszcza bogata jest zwłaszcza w porosty, których jest tutaj około 250 gatunków.
Zwierzęta w Borach Tucholskich
Na obszarze Borów Tucholskich występuje wiele różnorodnych gatunków zwierząt. Środowisko przyrodnicze w ciągu wieków zmieniło się na tyle, że obecnie nie da się już spotkać żubrów, niedźwiedzi czy turów. Żubry oraz niedźwiedzie niegdyś licznie zamieszkiwały te tereny, podobnie jak wizytówka dawnej puszczy – masowo występujące tury. Z pomocą ludzi nowe obszary zasiedlane są bobrami, które do niedawna również były rzadkim widokiem.
Z całą pewnością, w dzisiejszych czasach na Równinie Tucholskiej najczęściej spotykanym gatunkiem jest jeleń. Podobną liczebnością mogą pochwalić się też sarny, które zamieszkują skraje lasów, łąki śródleśne i pola uprawne. Innymi gatunkami zwierząt kopytnych, które spotkać można na tym terenie są łosie i daniele – jednak tylko okresowo. Często widywanym jest także dzik, którego ślady obecności spotkać można w ciągu całego roku. Puszczę zamieszkują też drapieżniki – wilki – ukazujące się wyłącznie podczas bardzo mroźnych zim. Siedliska mają tutaj też mniejsze drapieżniki takie jak lis, kuna leśna, tchórz, łasica i wydra.
Brzegi rzek oraz małych jezior odwiedzane są przez piżmaka, wydrę oraz karczownika. W koronach drzew żyją oczywiście wiewiórki, ale także koszatki i popielice. Runo leśne i ściółka licznie zamieszkiwane jest przez gryzonie takie jak nornice rude i wielkookie myszki leśne. Natomiast na polach śródleśnych spotkać można mysz leśną i nornika zwyczajnego, a na łąkach i w dolinach rzek – nornika burego oraz badylarkę. Powszechnym mieszkańcem polan śródleśnych oraz pól uprawnych jest zając szary.
Bory Tucholskie są tymczasowym miejscem pobytu dla głuszców i cietrzewi, a w zaroślach i brzegach lasów przebywają bażanty i kuropatwy. Na stałe natomiast, puszcza zamieszkiwana jest przez dzięcioły oraz drapieżniki dzienne – myszołowy, jastrzębie, krogulce oraz gołębiarze. Możliwe jest również spotkanie z orłem bielikiem i orłem rybołowem, kanią rudą i czarną, a także sokołem. Natomiast drapieżniki aktywne w nocy to puchacze, sowy uszate i płomykówki.
Oprócz wcześniej wspomnianych, w Borach Tucholskich natknąć się można również na inne rzadkie gatunki ptaków. Są to m.in. żuraw, łabędź niemy, czapla siwa oraz bocian czarny.
Klęski żywiołowe w Borach Tucholskich
W przeszłości, jak i w czasach obecnych, na terenie Borów Tucholskich występowały klęski żywiołowe. W wieku XIX związane były one z pożarami. Wiek XX charakteryzował się gradacją strzygoni choinówki oraz brudnicy mniszki. Póżniejsze lata również przyniosły niespodziewane kataklizmy. Przykładem może być rok 2012 – wówczas trąba powietrzna zniszczyła kilkaset hektarów lasów. Natomiast w roku 2017 jeszcze większe straty przyniosła wichura i nawałnica.
