Wielki badacz historiografii Prus Królewskich
Duchowny, historyk i organizator życia naukowego w Prusach Królewskich
Młodość i okres szkolny
Urodził się 15 listopada 1845 roku w Kiełpinie koło Tucholi w rodzinie nauczycielskiej, jako syn Piotra Kujota i Barbary z Ostrowskich.
Po ukończeniu szkoły elementarnej podjął naukę w gimnazjum chojnickim, a po uzyskaniu świadectwa maturalnego w Chełmnie, rozpoczął studia teologiczne w Pelplinie, gdzie w 1870 r. otrzymał święcenia kapłańskie.
Był najstarszym z siedmiorga dzieci, ale dzięki stypendium Towarzystwa Pomocy Naukowej mógł ukończyć nauki, a potem studiować filologię w Münster i słuchać wykładów historii na uniwersytecie berlińskim. Po zdaniu egzaminów państwowych otrzymał prawo nauczania religii, geografii, historii i języków klasycznych.
Praca wychowacza i dydaktyczna
Od 1872 uczył w Collegium Marianum historii powszechnej i literatury polskiej.
Zyskał sobie sławę wybitnego dydaktyka i wychowawcy, Organizował dla uczniów liczne wycieczki, zaszczepiał im miłość do ojczystych dziejów i książek.
Praca badawcza
W owym czasie brakowało na Pomorzu odpowiednich polskich opracowań źródłowych. Począł więc tworzyć solidny warsztat badacza historii regionalnej.
Wsparcie jego działań przez postępowych polskich działaczy Pomorza przyczyniło się do powstania Towarzystwa Naukowego w Toruniu (1875 r.), którego był jednym z najaktywniejszych działaczy, a później (okres 1897-1914) jego prezesem.
Towarzystwo wydawało swoje „Zapiski”, „Fontes” i inne teksty o charakterze źródłowym, w których ks. Kujot publikował swoje rozprawy i badania.
Był członkiem wielu stowarzyszeń: Towarzystwa Pomocy Naukowej, Biblioteki Polskiej Ziemi Pomorskiej, Komisji Historycznej Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Praca badawcza i choroba
Z myślą o szerokiej rzeszy odbiorców pisał popularne książki historyczne i szkice, dramaty i utwory o treściach obyczajowych. Jego powieść „Głowa św. Barbary” doczekała się kilku wydań.
Aktywność dydaktyczną, popularyzatorską, społeczną i naukową utrudniała mu choroba. W 1895 r. upadający na zdrowiu ks. Kujot objął parafię Grzybno pod Toruniem. W ciągu 17 lat choroby do chwili śmierci ograniczony możliwością poruszania, wykazywał się nadzwyczajną energią twórczą. Bibliografia jego twórczości liczy kilkadziesiąt pozycji. Ważniejsze publikacje to „Dzieje Prus Królewskich” ,” Rok 1410 – wojna”, „Margrabiowie brandenburscy w dziejach Pomorza za księcia Mestwina II”, „Czternasty listopada 1308r. na Pomorzu Gdańskim”.
Wiele uwagi poświęcił też ks. Kujot historii Kościoła, problematyce językoznawczej, etnograficznej i historii wojskowości. Systematycznie umieszczał swoje artykuły w pelplińskim „Pielgrzymie”.
Olbrzymi dorobek naukowy, społeczny i organizatorski był doceniany przez jemu współczesnych historyków polskich i niemieckich. W 1900 r. otrzymał tytuł doktora honorowego Uniwersytetu Jagielońskiego.
W jednym z niemieckojęzycznych gdańskich czasopism poświęconemu historii pisano o Nim w ramach pośmiertnego wspomnienia: „Dnia 9 grudnia 1914 r. został w Grzybnie (powiat chełmiński) złożony na wieczny spoczynek tamtejszy proboszcz ks. Stanisław Kujot, jeden z najbardziej zasłużonych i najpłodniejszych polskich badaczy rodzimej historii.
Pisząc swoje prace prawie całkowicie posługiwał się swoim ojczystym językiem, a tylko wyjątkowo, dla omówienia swoich prac, pisał w języku niemieckim – zresztą także biegle i ze znajomością.”
Ksiądz Stanisław Kujot zmarł 5 grudnia 1914 r. w Grzybnie w wieku 69 lat.
Pamięć o księdzu
Księdza Stanisława Kujota nazwano ojcem polskiej historiografii Prus Królewskich oraz Pomorza. Jest to w pełni należny tytuł.
Od lat wiele miast Pomorza czci pamięć zasług ks. Stanisława Kujota. Zasługi tego badacza dla organizacji polskiego życia naukowego na Pomorzu budzą tym większy podziw i szacunek, że część swego życia skutkiem wieloletniej choroby (gruźlica) spędził przykuty do łóżka.
Opracowano na podstawie książki „Wybitni, niepospolici, zasłużeni” M. Ollick, wyd. MBP w Tucholi
